22.09.2021 de İstiklal Mücadelesi Araştırmaları Topluluğu’nun You Tube kanalında Fuat Serdar Aydın Emre İmamoğlu Bilge Çelik moderatörlüğünde 103 yılında Nablus Meydan Muharebesini konuştuk. https://youtu.be/JGn7UDHTJLo
Şehit Yarbay Hüseyin Avni Bey – Şanlı 57. Alay’ın Cesur Komutanı (Ahmet Yurttakal-Hüseyin Avni Tanman)
Şanlı 57. Alay’ın Cesur Komutanı: Şehit Yarbay Hüseyin Avni Bey, müstesna bir Türk subayının savaş meydanındaki kumandanlığını, bilgelikle ve cesaretle donanmış şahsiyetini, ailesini, hayatını aktararak minnettarlıkla anılan bir komutanın portresini sunuyor.
Yarbay Hüseyin Avni Bey’in torunu Hüseyin Avni Tanman ile Çanakkale Muharebeleri’ne dair araştırmalarıyla tanınan Ahmet Yurttakal’ın elinizdeki çalışması, ilk kez yayınlanacak belgelerle birlikte 57. Alay’ın ve onun efsane komutanının muharebeler esnasındaki faaliyetlerini, mücadele sahnesindeki tarihi önemini tüm detaylarıyla günümüze taşıyor.
Çanakkale Muharebeleri’ne ilgi duyan herkesin büyük heyecan ve merakla okuyacağına inandığımız bu kitapta, Şehit Yarbay Hüseyin Avni’yi ve emrindeki 57. Alay’ın kahramanlığını daha yakından tanıyacaksınız. (A.Y.-H.A.T)
Birinci Dünya Savaşında Trabzon Araklı’da Yaşanan İşgal Olayları ve İşgal Acıları (1914-1918) (Mehmet Akif Bal)
Araklı civarı, Birinci Dünya Savaşı yıllarında Doğu Karadeniz’deki Rus işgaline karşı gerçekleştirilen savunmanın önemli mevkilerden biridir. 1914 yılında Birinci Dünya Savaşı’nın başlaması ve Osmanlı Devleti’nin de Karadeniz’deki Rus limanlarını bombardıman ederek savaşa girmesi üzerine, Çarlık Rusya’sı Osmanlı Devleti’ne savaş ilan etmişti. Ruslar, Doğu Karadeniz Bölgesi’ne yönelik olarak şiddetli bir taarruza girişmiş; Artvin, Rize, Of civarlarından yaklaşan Rus kuvvetlerine karşı özellikle sivil milislerin de desteğiyle karşı konulmuştu. Ancak, Rus kara kuvvetlerine Rus donanma desteğinin gelmesiyle birlikte, sahildeki Türk kuvvetleri sürekli olarak batıya doğru çekilmiştir. Of ve Sürmene’de gösterilen müdafaaya rağmen özellikle Rus donanmasının bombardımanına karşı koyamayarak geri çekilen Türk kuvvetlerinin Ruslara karşı oluşturduğu ana savunma hatlarından biri Araklı Karadere ve Yanboludere vadilerinde oluşturulmuştu. Fakat Ruslara karşı ilk önce sahil kesiminde gösterilen müdafaa, Rus donanmasının yoğun ateşi nedeniyle daha sonra ilçenin iç kesimlerine kaydırılacak ve Rus donanmasının ateş menzili dışında kurulan yeni savunma hattıyla, ilerleyen süreçte Ruslara karşı yoğun bir taarruza girişilecektir. (M.A.B.)
Bu makale, İstanbul Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları Dergisi, Cilt/Volume: 14, Yıl/Year: 2015/1-2, Sayı/ISSUE: 27-28’de yayınlanmış olup yazarın izni ile sitemizde yayınlanmıştır.
Kurtuluş Savaşı Sonrası Türk Silahlı Kuvvetleri Barış ve Konuş Projesi-1923 (Kara Kuvvetleri Kısmı) (Eray Çelik)
Birinci Dünya Savaşında yenilen Osmanlı Devleti’nin askeri gücü Mondros Ateşkes Antlaşması ile sınırlandırılmıştı. Büyük önder Mustafa Kemal ATATÜRK, Samsun’a çıkarak bağımsızlık ateşini yakmış ve bu ateş 23 Nisan 1920 tarihinde Büyük Millet Meclisi’nin açılması ile tüm yurda yayılmıştır. 1920 yılında elde bulunan ordu cephelere bölünmüş ve İstiklâl Harbi’nin sonuna kadar cephelerde düşmanlar ile mücadele devam etmiştir. 24 Temmuz 1923 tarihinde Lozan Barış Antlaşmasının imzalanmasının ardından savaş durumu sona erdiği için Genelkurmay Başkanlığı tarafından 05 Ağustos 1923 tarihinde verilen emir ile Barış ve Konuş Projesi uygulamaya başlanmıştır. Makalemizde bu projenin kara kuvvetleri ile ilgili kısmından bahsedilecektir. (E.Ç.)
Anadolu Coğrafyası Dışındaki Hey Onbeşli Çeşitlemeleri (Necdet Kurt)
Kimilerinin ağıt olduğunu dayattığı, kimilerinin ise ağıt olmadığı, hatta oturak havası olduğunu iddia ettiği “Hey Onbeşli” türküsü üzerindeki, yöresi ve türü ile ilgili tartışma zaman zaman gündeme gelmektedir. Bir taraftan bu tartışma devam ederken, diğer taraftan da Anadolu dışından türkünün üç ayrı çeşitlemesi ve bir adet Radyo kaydı tespit edilmiştir. Bu çeşitlemeler sözel ve ezgisel yapıları birbirinden farklı Kerkük, Kırım, diğeri de Kırım’dan Romanya’ya taşınmış üç ayrı çeşitlemedir. Türkülerde ana sözler değişmiş ve eklentiler yapılmış olsa da nakarat sözleri kalıp ezgisi ve ezgi örgüsü neredeyse hiç değişmeden taşındıkları coğrafyalarda yeni bir yaratımla, çeşitleme halini almıştır. Türkü, Kırım, Romanya ve Kerkük çeşitlemelerinin yanında, Bulgaristan’ da Mestan Hüseyinov tarafından 1970’li yılların sonu veya 80’li yılların başlarında Sofya radyosunda okunmuştur, ancak sanatçının okuduğu bu icra o bölgeye ait bir varyant veya çeşitleme değildir. Sanatçı Anadolu’daki icra şeklinden öğrenerek neredeyse aynı ezgi ile okumuş olsa da, donanımında koma değişikliği yapmıştır. Bu türkü makaleye çeşitleme olarak değil, sadece sözlerdeki ve donanımdaki değişim açısından konu edilmiştir. (N.K.)
Sakarya Meydan Muharebesi’nde 11’inci Piyade Tümen Komutanları (Eray Çelik)
30 Ekim 1918’de Mondros Ateşkes Antlaşmasının imzalanmasının ardından yurdumuzun çeşitli bölgeleri İtilaf Devletleri ve onların tetikçileri tarafından işgal edilmiştir. Memlekette oluşan otorite boşluğundan faydalanan bazı kişilerin başına buyruk hareketleri, eşkıyalık olayları ile bazı azınlıklar tarafından yapılan katliamlarda artış olmuştur. Bu faaliyetlere engel olması gereken ordu ise personel ve silah sayısı sınırlandırılarak etkisiz hale getirilmiştir. Bu birliklerden biri olan 11’inci Piyade Tümeni ise 2’nci Ordu Müfettişliği 12’inci Kolordu Komutanlığına bağlı olarak Pozantı bölgesinde konuşlanmıştır.
Mustafa Kemal ATATÜRK’ ün Samsun’a çıkması ile Anadolu’da Kurtuluş Savaşının fitili ateşlenmiş, Ankara’da Büyük Millet Meclisinin açılması ile Anadolu’nun idaresi doğrudan ele alınmıştır. Cephelerin kurulması üzerine 11’inci Tümen’de Batı Cephesi emrine verilerek tüm muharebelere katılmıştır.
Yazımızda 11’inci Piyade Tümeni’nin Sakarya Meydan Muharebesindeki komutanlarının tespiti yapılmaya çalışılacaktır. (E.Ç.)
Hey Onbeşli Ağlatmalı mı, Oynatmalı mı? (Necdet Kurt)
Üzerinde tartışmaların bitmediği türkülerden biri de Hey Onbeşli türküsüdür. Yıllar boyu birçok insan tarafından türkünün Çanakkale cephesine giden halk arasında onbeşliler diye bilinen 1315 (1898-1899) doğumlu çocuklar için yazılmış ağıt olduğu söylendi. Birçok araştırmacı tarafından türkünün aslında ağıt olduğunu, ancak zamanla oyun havası şekline büründüğü yazıldı. Ağıt iddiasıyla birçok roman, öykü ve hikâyeye konu edildi. Bütün bunların tek kaynağı 1977 yılında 1616 numara TRT repertuvarına alınan türkü ve kulaktan dolma bilgilerdi.
Türkünün ilk kaydında ki sözleri şimdikinden bambaşkaydı. Zamanla türkü, orijinal metindeki konulardan uzaklaşmış, içinde Onbeşli ifadesi geçtiği için de ağıt olduğu konusunda hissedilir ölçüde kamuoyu oluşturulsa da tüm zorlamalara rağmen kıvrak icra şekli değişmemiş, ağıta benzetilmeye çalışılan icralar da benimsenmemişti. Sadece türküde sözü geçen onbeşli ibaresinden hareketle Çanakkale savaşı ile ilişkilendirilmeye çalışılan türküyle ilgili, gerek kamu gerekse özel yayın kuruluşlarında çok sayıda program yapılmış ve milli günlerde de türkünün ağıt olduğuna dair programlar yayımlanmıştı. Tokat’ta yapılan bir etkinlikte Hey Onbeşli türküsü eşliğinde 15 yaş civarı çocuklar Çanakkale Savaşları dönemindeki asker kıyafetleri giydirilerek cepheye gönderme mizansenleri yapılmış, Hey Onbeşli ağıtını el birliği ile oyun havası olmaktan kurtaralım teması işlenmişti. (N.K.)
Bu bildiri ilk kez 2018 de Uluslararası Etnomüzikoloji Sempozyumu’nda sunulmuş olup yazarın izniyle sitemize konulmuştur.
Filistin Cephesinden Auschwitz Kampına – Osmanlı Madalyalı SS Subayı (Murat Söylemez)
Rudolf Hoess, Birinci Dünya Savaşı’nda Almanya’nın müttefiki olan Osmanlı birliklerinde savaşmak üzere görevlendirdiği askerler arasındaydı. 17 yaşındayken ordunun en genç astsubayı oldu. 1929’da ise hayranı olduğu Himmler’in daveti üzerine SS birliklerine katıldı ve binlerce Yahudi’nin ölüme yollandığı Auschwitz toplama kampının komutanı oldu. Rudolf Hoess, Hitler’in verdiği “nihai çözüm” emrinin önde gelen uygulayıcılarındandı. (M.S.) Bu yazı daha önce Atlas Tarih Dergisi Kasım 2013 sayısında yayınlanmış olup yazarların izniyle sitemize konulmuştur.
Jeremy Black’in “Dünya Tarihinde Askeri Strateji” Kitabı Hakkında Bir Değerlendirme (Bestami S. Bilgiç)
Black, çeşitli devletlerin askeri stratejilerini anlatırken sıklıkla karşılaştırmalara başvuruyor. Bu kolay bir şey değil. İki ya da üç devletin ya da belirli bir bölgedeki devletlerin siyasi kurumlarını ya da herhangi siyasi bir mesele karşısında takındıkları tavrı karşılaştıran çalışmalara sıklıkla rastlanmaktadır. Ancak Avrupa, Asya ve Amerika’nın tamamını hele hele tarih disiplini çerçevesinde karşılaştırmalı anlatmak pek öyle kolay bir mesele değildir. Jeremy Black bunu yapmaya çalışmış. Dolayısıyla eserin kaynakçası çok fazla zengin. Bizlerin belki daha iyi bildiği Osmanlı İmparatorluğu hakkında da kıymetli çalışmalara atıf yapmış. Bu çalışmalar arasında Gabor Agoston Hoca’nın eserlerini özellikle belirtmeliyim.
Kader Değil Mustafa Kemal – İlk 4 Saat (Gürsel Göncü-Jul Snelders-Şahin Aldoğan)
Atlas ekibi Conkbayırı’nın hemen doğusunda, Mustafa Kemal’in 57. Alay’dan ayrılıp keşif amacıyla daha kuzeye yönlendiği güzergahı belirlemeye çalışıyor. Çanakkale muharebeleri ve arazileri konusunda otorite kabul edilen tarihçi Şahin Aldoğan ve Müttefik kuvvetlerin hareketlerini etüd eden ve araziyle eşleyen Belçikalı tarihçi Jul Snelders, beş gün boyunca sadece Çanakkale (Gallipolian) konuştular.
Bu yazı daha önce Atlas Nisan 2005 sayısında yayınlanmış olup yazarların izniyle sitemize konulmuştur