Çanakkale Muharebeleri, ülkemizin varoluş mücadelesinin temelini oluşturan en büyük savunma harbidir. Balkan Harbinin 1912’de başlamasından, İstiklal Harbinin sona erdiği 1922’ye kadar geçen on yıllık savaş, yakın tarihimizin en önemli dönemidir. Bu dönem içerisinde Çanakkale Muharebeleri, çağın en büyük askeri güçlerine karşı kazanılmış bir zafer olarak sosyal ve psikolojik karakterimize etki etmiştir. Çanakkale’de kazanılan zafer, Birinci Dünya Savaşının acıları içerisinde bir umut olduğu gibi, Ulusal Bağımsızlık Mücadelesinin “önsöz”ünü teşkil etmiştir. Bugün Türkiye Cumhuriyeti’nde yaşayan herkesin mevcudiyetini borçlu olduğu en önemli vatan savunması olan, ulusal bağımsızlığımızı elde ettiğimiz Kurtuluş Savaşının harcında Çanakkale Muharebeleri vardır. Çanakkale Muharebelerinde vatanını savunan Türk askerlerinin ülkesini işgale gelen istilacıları durdurması, Kurtuluş Savaşının da moral gücünü ve özgüvenini oluşturmuştur.
Çanakkale Muharebelerinin 9 Ocak 1916’da sona ermesinin hemen ardından, savaşa katılan askerlerin raporları, belgeleri toplanmış ve bu konuda çalışması için Harp Tarihi Şubesi vazifelendirilmiştir. 1920’den sonra Çanakkale Muharebeleri ile ilgili birçok rapor hazırlanmış, konferanslar verilmiş, makaleler yazılmış, kitaplar yayımlanmıştır. Çanakkale Muharebeleri konusunda eser veren harp tarihçilerimizin bir kısmı bizzat muharebelerde bulunmuş kişilerden oluşurken (Bursalı Mehmet Nihat Bey gibi) bir kısmı da eserlerini, muharebelere katılmış askerlerle yaptığı görüşmeler neticesinde kaleme almıştır (Kadri Perk gibi). Buna, diğer ülkelerde Çanakkale Seferi konusunda yazılmış kitapların, harp tarihçilerimiz tarafından yapılan tercümeleri de eklenmelidir. Ancak ilk dizi çalışmalar kapsamında bahsettiğimiz tüm bu kaynaklar, eski harfli Türkçe ile yazılan, günümüz Türkçesine aktarılamayan veya günümüzde piyasada bulunmayan eserlerdir. Daha sonra resmi tarih niteliğinde yazılan Çanakkale Muharebeleri kitaplarının ise harp tarihi eseri olarak bazı eksikleri vardır. Günümüze kadar bu konuda yerli ve yabancı araştırmacılar tarafından çok sayıda kitap yayımlanmış ve günümüzde de yayımlanmaya devam etmekte olsa da Çanakkale Muharebelerinin askeri tarih açısından değerlendirildiği daha fazla kitaba ihtiyaç olduğunu düşünüyoruz. Muharebelerin üzerinden yüz yılı aşkın bir zaman geçmiş olmasına rağmen askeri arşivlerimizle bulunan askeri tarih vesikalarının yayımının henüz tamamlanmamış olması da vurgulanması gereken bir konudur.
Son yıllarda askeri tarihe ve harp tarihine olan ilginin giderek arttığını görmekteyiz. Bu ilgi sayesinde askeri arşivimizde bulunan harp eserleri çalışılmakta ve yayımlanmaktadır. Umuyoruz ki bu ilgi giderek artar ve neticesinde harp tarihinin temelini oluşturan askeri belgelerin tamamı kısa sürede yayımlanır. Bu belgelerin askeri tarihçiler tarafından değerlendirmesi ve yorumlanması gerektiğini de ayrıca eklemek isteriz. Böylece zengin harp tarihimizin kıymeti daha iyi anlaşılacaktır.
Çanakkale Muharebeleri, harp tarihi açısından tetkik edilmeli ve askeri tarih açısından değerlendirilmelidir. Elinizdeki kitap, askeri tarih açısından değerlendirme sürecine katkıda bulunmayı amaçlamaktadır.
Biz kitabımızı yazarken öncelikle kaynak olarak birinci elden kaynakları, resmi tarih sınıfına giren yayınları kullandık. Bizzat muharebelere katılanların anlatımı olarak yazılan raporlardan faydalandık. Yayınlanmış veya yayınlanmamış ceridelerden, emirlerden, raporlardan, muharebe tahrirlerinden ve harp tarihçilerinin yazdığı veya naklettiği eserlerden yararlandık. Muharebeleri, sadece tek taraflı incelemeyip her iki tarafın kaynaklarını karşılaştırmak suretiyle objektif olarak değerlendirdik. Çanakkale Muharebelerini kronolojik olarak anlatma yolunu seçtik. Bunu yaparken, yayımlanmış kitapların çokluğunu göze alarak, kitabın hacmini büyütmemek adına muharebe anlatımlarını elden geldiğince kısa tutarken değerlendirme ve yorumlamaya ağırlık verdik.
Çanakkale Muharebelerini askeri tarih açısından değerlendirirken muharebe arazisini biliyor olmanın avantajını kullandık. Bir harp, yaşandığı muharebe alanı bilinmeden etüt edilemez, anlaşılamaz ve anlatılamaz. Muharebe arazisinin topografyasını yıllarca bizzat yerinde incelediğimiz için, Çanakkale Muharebelerine ilişkin belgeleri, muharebe alanını görerek, harp tarihi prensiplerine göre ve objektif olarak değerlendirebildik. Ve bu değerlendirmelerimizi, muharebe arazisinde şahsen bulunmamış, bölgeye haritalar eşliğinde bakan okuyucuların da zorluk çekmeyeceği şekilde ifade etmeye özen gösterdik..
Çanakkale muharebe alanındaki zaman yolculuğunda elli yılı aşmış olan Şahin Aldoğan ile bu yolculuğa yirmi yıldır dahil olan Melike Bayrak Özçelik’in birlikteliğinin sonucunda oluşan bu kitabın, 1915’ten itibaren gelen Çanakkale Muharebeleri tarihyazımına mütevazı bir katkı olmasını diliyoruz.
Kitabımızı hazırlarken sevgi ve desteklerini bizden esirgemeyen eşlerimiz, Nejla Aldoğan ve Necmettin Özçelik’e sabırları için teşekkür ediyoruz. Uydu görüntüsü üzerine işlediği krokilerle kitabımıza değer katan Murat Armutak’a ayrıca teşekkür ederiz. Kitabın hazırlanması safhasında her daim desteğini bizden esirgemeyen Mustafa Onur Yurdal’a teşekkür ederiz. Değerli editörümüz Levent Cinemre’ye özellikle teşekkür ederiz. Çünkü onun ilgisi, ısrarı, sabrı, değerlendirmeleri ve tavsiyeleri olmasaydı bu kitap ne yazılabilirdi ne de yayımlanabilirdi.
Şahin Aldoğan – Melike Bayrak Özçelik
Bu kitap, komutanından neferine kadar Çanakkale cephesinde görev yapmış olan ve “Çanakkale geçilmez” sözünü tarihe yazdıran tüm askerlere ithaf edilmiştir.
KİTAP ARKA kAPAK YAZISI
Çanakkale Savaşı’nın stratejik, operasyonel ve taktik planlamaları hangi düşüncelerle yapıldı, nasıl uygulandı? İtilaf tarafı ve Türk tarafı savaşa nasıl hazırlandı, elindeki kuvveti nasıl kullandı, olanakları arasındaki orantısızlık, elde ettikleri sonuçlara nasıl yansıdı? Tek tek muharebelerde hangi dikkate değer olaylar yaşandı? Hayatını Çanakkale Savaşı’nın muharebe coğrafyasını adım adım incelemeye ve komutanından erine dek savaşa katılmış askerlerimizi isim isim araştırmaya adayan Şahin Aldoğan, yarım asırdır sürdürdüğü çalışmalardan süzdüğü değerlendirmeleri okurla paylaşıyor. Her bir çarpışmanın özetlenip İtilaf tarafı ve Türk tarafı olarak ayrı ayrı ve ayrıntısıyla değerlendirdiği kitapta, kafalarda soru işareti olarak kalmaya devam edenler dahil, birçok olaya ilişkin bilgi ve tecrübe dolu yorumlar okurla buluşuyor. Başta Mustafa Kemal olmak üzere kişisel inisiyatifleriyle yurt savunmasını kahramanlık düzeyine çıkararak bu zaferi bize armağan edenlerin anıları onurlandırılıyor.
Bu kitabın okuru, Türk yayıncılığı açısından yeni bir uygulamadan yararlanacak: İlgili sayfadaki karekodu okutup muharebelere dair harita ve krokilerin renkli ve istediği ölçüde büyütebileceği versiyonuna ulaşarak kırk beş görseli yakından inceleyebilecek.
Çanakkale Muharebeleri Anlatım ve Değerlendirme
Şahin Aldoğan, Melike Bayrak Özçelik
Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları
İstanbul 2022
520 sayfa
https://www.iskultur.com.tr/canakkale-muharebeleri.aspx