www.geliboluyuanlamak.com

Bu çalışmada, Çanakkale Savaşı’nda hayatını kaybeden binlerce Türk, İngiliz ve Fransız askerinin mezarlıklarıyla ilgili tartışmalar, kararlar ve uygulamalarla ilgili tartışmalara değinilmiştir.
Britanya Savaş Mezarları Komisyonu “Commonwealth War Graves Commission”, İtilâf devletleri savaş mezarları üzerinde 1918’de imzalanan Mondros Mütarekesi sonrasında çalışmalara başlamıştı. Gelibolu’ya gelen uzmanlar savaş bölgesini adım adım dolaşarak, savaş koşulları içinde rastgele gömülmüş olan ölülerin yerlerini belirlemişlerdi. 24 Temmuz 1923’te Lozan Barış Antlaşması imzalandığında, Britanya Savaş Mezarları Komisyonu, Arıbumu-Conkbayırı (Anzak) alanında 4300 mezar içeren 29 mezarlık, Seddülbahir (Helles) alanında 5900 mezar içeren yedi mezarlık; Suvla’da 4300 mezar içeren dört mezarlık ve Yarbay Doughty-VVylie’ye ait ayrı bir mezar ile, Cape Helles ve Conkbayırı anıtlarını tamamlamıştı. (B.S.) 

 Lâpseki ilçesi Çanakkale savaşlarında cephe gerisi durumunda; muharebe sahasına muharebe alanına sağlanan desteğin kaynak noktası halindedir. İlçe bu özelliği yüzünden İtilaf güçlerinin saldırılarına maruz kalmış ve bu saldırılarla cepheye yardımın kırılması hedeflenmiştir. Müteakip dönem olan Millî Mücadelede ise ilçe halkı çektiği eza ve cefaya rağmen birlik olmayı başarmış ve vatan savunmasında üzerlerine düşeni yapmışlardır. Bu dönemde de ilçeden hareket alan faaliyetler olup bunlar yalnız Millî Mücadele’de değil uluslararası boyutta dönüm noktası olmuştur. (H.A.)

 Türk tarafının taarruzlarından en ağır sonuçlananlardan biri 19 Mayıs 1915 şafak vakti kuzey sektöründe meydana gelir. Bu taarruzda Türk tarafı üçte biri şehit olmak üzere 10,000’e yakın kayıp verir. Taarruz sonrası birbirine çok yakın olan ANZAC ve Türk siperleri arasında hayatını kaybetmiş olan çoğunluğunu Türk şehitlerin oluşturduğu askerlerin naaşları kalır ve aynı zamanda yaralılar da bu alanda sıkışıp kalmıştır. Naaşların gömülememesi sağlık açısından çok sıkıntılı bir durum oluşturur. Bunun sonucunda her iki tarafta bu mevziler arasında kalan naaşların gömülmesi ve yaralıların kaldırılması konusunda aşağıdaki şartlar çerçevesinde bir günlük bir ateşkes konusunda anlaşır. (Y.A.Ö)

Tarih; yaşadığı zamanı mutlak, aktüel değer yargılarını değişmez, değişimi her zaman ilerleme sayanlara oynadığı oyunları anlatır. Günlük planların ve gelecek projeksiyonlarının, kendisini hesaba katmadan yapılmasına izin vermez. Barındırdığı bilgiyi almayanları, korumayanları genleşen gelecek içinde yalnız, tanımsız ve ifadesiz bırakır. Bu kitapta yakın tarihin gerek yapılışı, gerek kahramanları, gerekse sonuçları bakımından en önemli olaylarından biri olan Çanakkale Savaşı; başlangıcından sonuna tüm operasyonel detaylarıyla, Türk tarafı açısından ve objektif kriterlere göre değerlendiriliyor. Türkler hangi alanda, hangi koşullarda, nasıl savaştı? Siperlerde neler doğru, neler yanlış yapıldı? Vatanı savunanlar, dönemin en güçlü orduları karşısında hangi fedakârlıklara katlandılar ve nasıl kazandılar? Mustafa Kemal’in muharebelerin kaderini değiştiren karar ve uygulamaları nelerdi? Türk komuta kademesinde ne tür problemler yaşandı? Düşman, hangi noktalarda neleri planladı; hangi hesaplar neden tutmadı? Lojistik ve idari hizmetler ne ölçüde verilebildi? Sağlık hizmetlerinde hangi zorluklar yaşandı? Yaralı ve hastalara nasıl bakıldı? Türk askeri gerçekte ne kadar kayıp verdi? Savaş alanındaki tüm yer isimleri, ayrıntılı krokileri ve dile getirilmemiş olaylar…(Tanıtım Yazısından)

Payitahtta Nutuklarım, yakın tarihimiz açısından en az Cemal Paşa’nın Hâtıralar’ıkadar büyük önem arz etmektedir. Zira konuşmaların Birinci Dünya Savaşı’nın bütün hararetiyle devam ettiği tarihlerde gündeme ilişkin hassas meseleler hakkında ve Harbiye-Bahriye Nezâreti gibi son derece kritik karar verme mercilerinde gerçekleştirilmiş olması, Cemal Paşa’nın duygu ve düşüncelerinin bire bir yansıtılmış olması Payitahtta Nutuklarım’ın önemini kavrayabilmekiçin yeterli olacaktır. Söz konusu eser Cemal Paşa’nınhâletiruhiyesi yanında, dönemin siyasi ve askerî şartlarının yanı sıra kültür yapısının da anlaşılmasına imkân sağlayacaktır. Ancak gerek hatıralarında, gerekse taramış olduğumuz arşiv belgelerinde Cemal Paşa’nın söz konusu esere dair herhangi bir değerlendirmesine rastlayamadık. Bizden sonra yapılacak başka çalışmalarda konuyla ilgili boşluğun doldurulacağı inancındayız. (N.A.)

Osmanlı Ordusunda Balkan ve I. Dünya savaşlarında önemli vazifeler yapmış olan Hafız Hakkı Paşa, Enver Paşa’nın Harbiye Mektebi’nden sınıf arkadaşıydı. İttihat ve Terakki Cemiyeti’nde beraber görev yapmışlar, İkinci Meşrutiyet’in ilanından sonra da Resneli Niyazi Bey’le birlikte hürriyet kahramanı olarak anılmışlardır. Beşinci Murad’ın oğlu Selâhaddin Efendi’nin kızı Behiye Sultan’la evlenen Hafız Hakkı Paşa, Enver Paşa gibi saraya damat olmuştur. (M.B.Ü)
Bu makale Müteferrika dergisi Yaz 2008, Sayı: 33’de yayınlanmış, yazarın izniyle sitemize konulmuştur.