27 Nisan 1915 günü Arıburnu muharebelerinde şehit verilen subaylardan birisi de 57. Alay 2. Tabur 6. Bölükte vazifeli Zonguldak Devrek Belediye Başkanı Osman Bey’in oğlu İhtiyat Zabiti Mehmet Kâzım Efendi’dir.
Şehit babası Devrek Belediye Başkanı Osman Bey, 10 Ocak 1916 günü öğleden sonra saat 15.32’de Başkumandanlık Vekâleti’ne gönderdiği telgrafında şehit oğlunda bahsederek Seddülbahir’deki zaferle birlikte gururlandığını ve duyduğu memnuniyeti ifade ediyor. (A.Y.)
30. Piyade Alayı Çanakkale cephesine gitme emri alınca 1 Temmuz 1915’te Çanakkale’ye hareket etti. 20 Temmuz 1915’te 30. Alay Soğanlıdere’ye geldi ve istirahat geçti. Ardından Zığındere bölgesinde 33. Piyade Alayı ile değiştirildi. Zığındere’de İtilaf kuvvetlerinin oldukça güçlü şekilde tahkim ettikleri bölgede insanüstü gayretle çarpıştı. Eylül ayındaki çarpışmaları ciddi bir lağım muharebesi ve bomba atışlarının yaşandığı dönem olmuştur. 30. Alay’ın bombacı subaylarından Teğmeni Mustafa Efendi, çarpışmalar sırasında düşman siperlerine yeni bir bomba atmak isterken, bombanın elinde patlaması sonucu 18 Eylül 1915’te yaraladı. Ardından yaralı olarak getirildiği Şahindere Seyyar Hastanesi’nde şehit olmuştur. Bu çalışmada bu olay incelenmiştir. (B.Y.) Bu makale ULAKBİLGE Sosyal Bilimler Dergisi Cilt 8, Sayı 55, 2020/12 nüshasında yayımlanmıştır, yazarın izni ile sitemizde yayınlanmıştır.
Arapların bizzat kendisi, Arap milliyetçileri bu süreci nasıl görüyordu? İsyan “İslamî” miydi, “ulusal” mıydı yoksa klasik bir “milliyetçi self-determinasyon” süreci miydi? Arapların gözünden; İsyan’ın haklı sebepleri nelerdi, süreçte İstanbul’un hataları neydi, İngilizler neyi doğru yaptı? Ve ayrıca: İsyan edenler ortaya çıkan sonuçlardan mutlu oldu mu? İngilizlerle Fransızların anlaşamadığı noktalar nelerdi? Sykes-Picot Anlaşması ve yeni sınırlar ne anlam ifade ediyordu? Araplar kandırıldı mı? Savaş sonrası Filistin çözümü Arapları tatmin etti mi? Yahudi göçü ve İsrail’in kurulmasına giden süreçte kimler hangi hataları yaptı?
Tüm bu sorulara cevap mahiyetinde; “Arap Uyanışı: Arap Ulusal Hareketinin Öyküsü” kitabı, Arap milliyetçilerinin bu süreçlere nasıl baktığını gözler önüne seriyor; özlemlerini ve ideallerini yansıttığı kadar, pişmanlık ve hayal kırıklıklarını da ele alıyor. (M.A.K.)
Böylece ileride tasarlanan taarruz harekâtı için Türk ordusunda (Batı Cephesi) asıl kuvvetlerinin Güneye kaydırılması fikri gün geçtikçe kuvvetlenmekteydi ve hazırlıklar bu görüşe göre yapılmaya başlandı. Türk Genelkurmay Karargâhında Yunan ordusunun daha fazla kuvvetlenmesine meydan vermeden, kıştan önce bir taarruz yapma fikri doğmuştu. Bunun sonucu, cephe komutanlığına 15 Ekim 1921’de şu direktif verilmişti. “Türk ordusu kış başlamadan ve düşmanın Sakarya yenilgisinin etkilerinden kendini sıyırıp, yeniden kuvvetlenmesine fırsat vermeden, ona kesin bir darbe indirmek zorundadır. Yunanların Eskişehir- Afyonkarahisar demiryolundan harekât bakımından faydalanmasını sınırlamak ve eşit şartlar altında bir muharebe verilmesini mümkün kılmak için; bu taarruz asıl kuvvetlerle Afyonkarahisar bölgesinden ve daha başlangıçtan itibaren Yunanlıların İzmir’e olan ulaşımını kesecek surette yönetilmelidir.”
1916 yılı sonlarında Kraliyet Donanma Hava Servisi’nden (RNAS) Filo Komutanı Kenneth S. Sa-vory son derece gizli bir görev için Ege’deki görevinden Donanma Karargahına geri çağrılmıştı.
Donanma Hava Departmanı tarafından verilen brifingden sonra kendisinden İngiliz bombardıman uçaklarının en yeni ve en büyüklerinden biriyle Osmanlı İmparatorluğu’nun başkentini ve donanmasının en güçlü silahı olan Yavuz zırhlısını vurma olasılığını araştırması ve bir plan tasarlaması istendi. (M.S.)
Bu yazı ilk olarak #tarih dergisi Nisan 2019 sayısında yayınlanmış , yazarının ve editörün izniyle sitemize konmuştur.
İspanyol Gribi salgınının basit tedbirlerle atlatılamayacağı Osmanlı tıp çevrelerinde ve kamuoyunda 1918’in yaz sonu, sonbahar başlangıcında algılanmaya başlandı. Hastalığın ikinci ve en önemli dalgası bu dönemde etkisini gösteremeye başlamış ölümle neticelenen vaka sayısında artışlar olmuştu. Dönemin Sağlık Bakanlığı olan Sıhhıye Nezareti yetkilileri tıpkı bugün COVID-19 için oluşturulan kurul gibi uzmanlardan oluşan bir heyet meydana getirerek İspanyol Nezlesine karşı seri tedbirler almaya başladı. Kuşkusuz bu tedbirlerin ilki, hastalığın yayılmasına sebep olabilecek en uygun mekânlardan olan okulların kapatılması oldu. Ekim ayı içerisinde alınan bu kararla mekteplerin 20 gün süre ile Kasım ayının başına kadar kapalı tutulması kararlaştırıldı. Anlaşılan salgının bu tarihlerde ülkeyi terk edeceği düşünülmekteydi. Ancak hastalığın bitmediği gibi etkisinin artarak devam ettiği bir müddet sonra anlaşılmıştı.
Bu yazı Atlas Tarih Dergisi Temmuz 2020 sayısında yayınlanmış, yazarın ve editörün onayıyla sitemize konulmuştur.
Popüler tarih anlatımının aksine, Kurtuluş Savaşı Başkomutanlık Meydan Muharebesi sonrasında Türk ordusu’nun 9 Eylül 1922 de İzmir’e girmesiyle sonuçlanmamıştı. Hatırı sayılır bir Yunan askeri gücü Urla Yarımadası, Marmara’nın güneyinde Bursa-Ayvalık arasında , doğu Trakya’da bulunuyordu. İstanbul (Çatalca’dan İzmit’e kadar) , Karabiga-Ezine arası ise Müttefik işgal güçlerinin kontrolündeydi. Gazi Mustafa Kemal Paşa’nın önderliğindeki TBMM ‘nin ordusunun zaferi dünyanın bir anda dikkatini çekecek, Yunan unsurlarının temizlenmesinden sonra Türk birlikleri İzmir’in ele geçirilmesinin de psikolojik üstünlüğüyle daha kuzeye yönlendirilecek, Çanakkale ‘yi Eylül 1922 de yeni bir uluslarası krizin merkezi haline getirecekti. Üstelik Birinci Dünya Savaşı’nda neredeyse pek kullanılmayan bir silahla. Bu öyle bir silahtı ki; onunla masa başında binlerce askerin, sivilin kaybını engelleyip çok daha büyük başarılara imza atılabilirdi. Yeni bir Çanakkale Savaşı’nın eşiğine getiren krizi risk alarak ustalıkla yönetmek, Mudanya Mütarekesi ile sonlandırmak, dünyanın güçlü devletlerinin temsilcileriyle aynı masaya oturmak, şartları kabul ettirmek büyük bir başarıydı. (T.Y)
Bu yazı ilk olarak Atlas Tarih Dergisi 2019 Kurtuluş Savaşı Özel Sayısı’nda yayımlanmış, editöryal izinle sitemize konulmuştur.
Nuri Yamut Anıtı’nın bulunduğu yere bir yaz günü , ikindi vakti giderseniz Gökçeada’nın üzerine vuran kızıllığının Ege Denizi’nin olağanüstü güzel maviliğiyle karıştığını görürsünüz. Etrafta derin bir sessizlik bu eşsiz manzaraya eşlik eder. Üzerinde bulunduğunuz alan Zığındere Muharebeleri’nin en önemli çarpışmalarının gerçekleştiği, özellikle 3. Tümenimizin askerleriyle, Nepalli Gurkhaların, onlara komuta eden İngiliz subayların kıran kırana vuruştuğu bölgedir. Patlayan şarapnelleri, dehşet verici ıslıklarla uçuşan mermileri, Mehmetçiğin yürekleri titreten “Allah! Allah!” haykırışlarıyla bir hücuma daha kalktığını hissedersiniz. Bir İngiliz subayının hayranlıkla, makineli tüfek ateşi karşısında ateşe düşen kar tanesi gibi eriyen Türk askerini görüp “bu kadar cesur insanın düştüğünü görmek ne kadar üzücü” dediğini duyar gibi olursunuz. Bulunduğunuz yere kadar ilerleyebilen İngilizlerin nasıl olup da hedeflerine ulaşamadıklarına hayret edersiniz.
İsmi bir türlü Çanakkale ile zikredilmeyen, bu hususta ısrarlı bir çekingenlik sergilenen kişi Başkumandan Vekili ve Harbiye Nazırı Enver Paşa’dır. Boğazı savunmaya memur Müstahkem Mevki Komutanlığı’nın doğrudan bağlı olduğu Harbiye Nezareti’nin başında bulunan Enver Paşa, tüm harp boyunca neredeyse Çanakkale ile yek vücut olmuştur. Çünkü İstanbul’un işgal yolu olan bu harp, tarihî bir sorumluluk ile Enver Paşa ve İttihatçı kadronun üzerindeydi. ( Y.Ç.)
Üç abladan sonra dünyaya gelen, sevgiyle, özenle yetiştirilmiş bir erkek çocuğu; küçük yaşta kilisede katıldığı ayinlerde, müziğe verdiği tepkiye dikkat çeker. Yeteneği ve ürettikleriyle hayranlık duyulan, yerinde duramayan genç; 1.Dünya Savaşında İngiliz donanmasına katılır. 4 Haziran 1915 günü ve Mehmetçiğin elleriyle ebedi istirahatgâhı olan Gelibolu’da toprağa verilir. Dikkat çekici hayat öyküsü; isimsiz şekilde sona erer: William Denis Browne… Bir Anglo-İrlanda kökenli ailenin özenle yetiştirilmiş ve iyi müzik donanımlı oğlu; yeterince eğitimi olmadan girdiği savaşta ve gencecik yaşta yaşama veda eder…
Uzman Müzikolog Ersin Antep, Gelibolu Seddülbahir Cephesi 4 Haziran 1915 3.Kirte Muharebesi’nde ölen İngiliz Besteci William Denis Browne’ ı anlatıyor.